ÇOCUKLAR ŞİDDETİ NASIL ÖĞRENİR
Çocuklar dünyaya geldikleri ilk andan itibaren anne babalarının koruması altındadır. Çocuk kaç yaşına gelirse gelsin, anne baba bu korumacı yaklaşıma devam etmek ister.
Özellikle çocuğunun diğer çocuklarla olan ilişkisi anne babalar için çok önemlidir. Çocuğunun sosyal kabulü, arkadaşlarını onunla ilgili düşünceleri, istenen bir çocuk olup olmaması, oyuncakları paylaşama durumu gibi birçok durum çocuktan ziyade anne baba için önemlidir.
Çocuğu başka bir çocuk ile oyun oynarken, elinden oyuncağı alındığında, anne babalar bu durumdan çocuğa göre daha fazla etkilenebilirler. Hatta olayı kişiselleştirip, bu hareket çocuklarına değil de, kendilerine yapılmış gibi üzülüp, diğer çocuğa ve ailesine abartılı tepkiler verebilirler.
Çocuklar dünyayı anne babalarının gözünden gördükleri ve anne babalarını kendilerine model aldıkları için, onların sorun çözme şekillerini de model alırlar.
Bu durum neticesinde aslında anne babalar istemeden de olsa çocuklarına yanlış model olabilirler.
Her çocuğun kişiliği, olaylara yaklaşımı, arkadaş ilişkileri birbirinden farklıdır. Dolayısıyla bulara bağlı olarak, sorun çözme becerileri de birbirinden farklı olacaktır.
Kimi çocuk için karşılaştığı olumsuz bir durumda geri çekilmek çözümdür, kimi çocuk için sorunun üzerine gitmek çözümdür. Kimi çocuk da sorunlarını şiddet yolu ile çözemeye çalışır. Sorun çözme becerilerini şekillendiren en önemli noktayı öğrenilmiş davranışlar oluşturur.
Bu öğrenilmiş davranışlar, büyüme ve gelişme süreci içinde şekillenir. Burada anne baba rehberliği çok önemlidir.
Anne baba çocuğuna “birisi sana vurursa, sen de ona vur, kimseye oyuncağını verme” gibi nasihatlerde bulunuyorsa, aslında çocuğunu yalnızlaştırıyor demektir.
Tabi ki, çocuğun güvenliği önemlidir, hiçbir çocuğun haklı ya da haksız yere başka bir çocuktan dayak yemesi doğru değildir. Ama bu durum “Sana vurana sen de vur” mantığı ile çözülemez.
Bu noktada anne babaların dikkat etmesi gereken bazı şeyler vardır.
• Şiddet öğrenilmiş bir davranıştır, şiddet gören ya da şiddete tanık olan çocuk, şiddet göstermeyi öğrenir. Bu nedenle anne baba arasındaki ilişki çocuğa doğru model olmalıdır.
• Anne babası tarafından tartaklanan, kötü söze maruz kalan çocuk da, sorunlarını bu yolla çözmeyi öğrenir. Çünkü öğrendiği yöntem budur.
• Daha sakin yapıdaki çocuklara sürekli olarak “Pısırık olma, kendini ezdirme” gibi ifadeler ile yaklaşmak onu bu şekilde etiketlemektir. Aslında çocuğunun böyle davranmasını engellemeye çalışan anne baba, çocuğun bilinçaltına “Sen pısırıksın, sen kendini ezdiriyorsun” mesajı vermektedir.
• Evde çocuklarla oynanan boks, güreş tarzı oyunlar, çocukların diğer çocuklarla kurmaya çalıştığı iletişimi olumsuz etkileyebilir. Asıl amacı karşısındaki çocuğa zarar vermek değildir ama, bu tarz oyunlarla arkadaşının canını yakan çocuk, yetişkinler tarafından cezalandırıldığında, öfkesi artar ve bir dahaki sefere çocukların canını bilinçli olarak yakmaya başlar.
• Çocukların televizyonda izledikleri film, dizi, çizgi filmler de şiddet içeren davranışların oluşmasında etkilidir. Bu nedenle izledikleri programların anne babaları tarafından denetlenmesi önem taşımaktadır.
• Çocuklara geri bildirimde bulunmak onların gelişimi için çok önemlidir. Nasıl ki çocuk olumsuz davranış sergilediğinde anne baba uyarıda bulunuyorsa, olumlu davranış sergilediğinde de olumlu geri bildirimde bulunmalı ve “Bu davranışın çok güzeldi, çok mutlu odum” diyerek nu motive etmelidir.
• Diğer çocuklara karşı kendini korumak amacıyla çocuğu karate kursuna göndermek doğru bir çözüm değildir. Aslında bir savunma sporu olan karateyi yanlış yorumlayan çocuk, bunu tam tersine saldırı amaçlı kullandığında hem kendine hem de diğer çocuğa zarar verebilir.
• Çocuğun sorunlarını çözebilmesi için bu durumu deneyimlemesi gerekir. Diğer çocuklar ile yaşadığı her sorun, anne babasının hızlı müdahalesi ile çözülen çocuk, sürekli olarak anne baba desteğini arkasında ister, bağımsızlaşamaz.
Özetle,
Çocukların olumsuz davranışlarını olumluya çevirmek isteyen anne baba, ona doğru model olmalı, çocuğun olumlu davranışlarını ön plana çıkarmalı, çocuğun yaşadığı sorunları onun yerine çözmemeli, çocuğa öğüt vermek yerine, hikaye anlatma, kukla oynatma, kendi çocukluğundan örnekler verme tekniklerini kullanarak doğru davranışları öğrenmesini sağlamalıdır.